Endometrioza - objawy i przyczyny endometriozy. Jak leczyć?

Endometrioza - co to jest?

Endometrioza polega na tym, że komórki macicy są obecne poza jamą macicy. Jakie to ma znaczenie? Otóż komórki te są czynne, reagują na zmiany hormonalne związane z miesiączką, pod koniec cyklu krwawią. Krew nie ma drogi ujścia. Efektem jest stan zapalny lub obrzęk, a także blizny i zrosty. Powodują u wielu kobiet ból, niepłodność oraz pogarszają jakość życia.
 
Należy przy tym pamiętać, że endometrioza nie jest zmianą nowotworową, to nie rak.
 
Endometrioza - czy wiemy, jak wygląda? Ogniska endometriozy występują w otrzewnej, jajnikach, więzadłach macicy, rzadziej w warstwie mięśniowej macicy, zachyłku Douglasa (to kieszonka między macicą a odbytnicą), pochwie, jelicie grubym (wyrostek robaczkowy) oraz pęcherzu moczowym. Endometrioza może rozwinąć się w każdym narządzie za wyjątkiem śledziony nawet w płucach, na skórze czy w mózgu.
 
Jak rozpoznać endometriozę? Do tej pory służyło temu badanie ginekologiczne, USG przezpochwowe i rezonans magnetyczny. U części kobiet wykonuje się też laparoskopię i pobiera wycinki tkanek. Te badania są jednak przydatne u Pacjentek z zaawansowaną endometriozą. Jak zdiagnozować kobiety z wcześniejszymi stadiami choroby? Na przełomie czerwca i lipca 2022 roku w Szwajcarii pojawił się test w kierunku endometriozy. Niedługo potem opracowano również test polski. Są obiecujące, ponieważ mogą przyspieszyć diagnostykę, a zatem skrócić drogę od pierwszych objawów do rozpoznania i leczenia. Niestety obecnie jego cena wynosi około kilkunastu tysięcy złotych. Z czasem może się to jednak zmienić. 

Endometrium a endometrioza

Endometrioza otrzymała swoją nazwę od słowa endometrium. Co to jest endometrium? Endometrium to komórki wyściełające błonę śluzową trzonu macicy. Jeżeli komórki te znajdują się poza jamą macicy, mówi się właśnie o endometriozie.

Endometrioza - objawy

Najczęstszym objawem endometriozy jest ból. Kobiety skarżą się na niepokojące objawy ginekologiczne: 

• bolesne miesiączkowanie (jest to kluczowy objaw dla rozpoznania endometriozy);
• bolesne stosunki płciowe;
• ból w trakcie oddawania moczu i stolca (zwłaszcza tuż przed rozpoczęciem miesiączki);
• bóle brzucha;
• bóle w krzyżu;
• ból podczas owulacji;
• cykliczny ból kończyny dolnej o charakterze rwy kulszowej.

Rzadsze są cykliczne krwawienia z odbytnicy, a także w przypadku endometriozy płuc krwioplucia i duszności. Kobiety nieraz zgłaszają objawy z przewodu pokarmowego takie jak wzdęcia, biegunki lub biegunki na przemian z zaparciami. Niekiedy symptomem endometriozy są częstomocz i parcia naglące. Nierzadko Pacjentki skarżą się na przewlekłe zmęczenie.

 
Odrębną kwestią jest niepłodność. Okazuje się, że 2 na 5 niepłodnych kobiet walczy z endometriozą. Czy objaw ten można wyjaśnić? Otóż:

• “opakowany” przez komórki endometrium jajnik nie uwalnia jajeczka;
• komórki endometrium blokują drogę plemnikom do jajowodów;
• bądź zapłodnionemu jajeczku do macicy.

Endometrioza macicy

Endometrium to komórki śluzowe trzonu macicy. Jeśli pojawią się poza tym organem, np. na szyjce macicy lub w jej ścianie, mówimy o endometriozie macicy.

Endometrioza - skrzepy

Endometrioza objawia się nieraz obfitymi krwawieniami. W skład krwi miesiączkowej mogą wchodzić duże skrzepy. Nie jest to jednak objaw charakterystyczny dla endometriozy, ponieważ może być obecny u Pacjentek z adenomiozą. To inaczej endometrioza wewnętrzna, gdy komórki błony śluzowej macicy znajdują się w jej ścianie.

Endometrioza - krwawienia

Endometrioza to stan, w którym komórki trzonu macicy są obecne poza jamą macicy. Komórki te podlegają cyklowi miesięcznemu, to znaczy pod koniec cyklu krwawią.

Endometrioza jajników

Endometrioza jajników to torbiele w obrębie jajników, które zawierają “czekoladowy” płyn. Tkanka endometriotyczna wyścieła powierzchnię torbieli. Ma średnią grubość 1,2-1,6 mm. Kiedy torbiel jajnika pęknie, powoduje silny ból w podbrzuszu i jest przyczyną zapalenia otrzewnej.

Endometrioza pęcherza moczowego

Endometrioza pęcherza moczowego objawia się:

• częstszym oddawaniem moczu;
• bolesnym oddawaniem moczu;
• parciem naglącym;
• rzadziej krwiomoczem.

Endometrioza a ucisk na pęcherz

Nieraz endometrioza powoduje ucisk na pęcherz moczowy. Pacjentki skarżą się wówczas na częste oddawanie moczu, ból przy oddawaniu moczu lub uczucie parcia na mocz.
Jak można pomóc? Na kilka sposobów:

• z pomocą fizjoterapeuty można wykonywać trening pęcherza;
• należy wprowadzić kilka zmian w diecie: unikać picia herbaty i kawy po 18. oraz starać się oddawać mocz na 2-3 godziny przed snem;
• u części Pacjentek stosuje się leki. Są skuteczne w 75%.

Endometrioza - przyczyny

Endometrioza to tajemnicza choroba, której przyczyny nie ustalono. Istnieje jednak kilka teorii:

• teoria transplantacyjna (wszczepiania). Istotą jest wsteczne miesiączkowanie, które polega na przedostawaniu się krwi miesiączkowej przez jajowody do jamy otrzewnej. Złuszczone komórki wszczepiają się, tworząc ogniska endometrium. To najczęściej wymieniana przyczyna;
• inna teoria to teoria zatorów naczyń żylnych i limfatycznych. Według niej fragmenty endometrium transportowane są w obrębie ciała przez naczynie żylne i chłonne;
• teoria metaplazji mówi o rozwinięciu się ognisk endometriozy z tych samych komórek płodowych co komórki błony śluzowej macicy (endometrium);
• badana jest teoria oparta na czynnikach genetycznych i immunologicznych;
• popularne są teorie złożone, które mogą w pewnym stopniu wyjaśniać istotę endometriozy.

Ryzyko endometriozy wzrasta, gdy:

• nigdy nie miałaś dzieci;
• wcześnie wystąpiła u Ciebie pierwsza miesiączka;
• Twój cykl miesiączkowy jest krótki, tzn. poniżej 27 dni;
• posiadasz wady rozwojowe macicy, przebyłaś zakażenia, urazy lub operacje w tym rejonie. Wówczas upośledzony jest odpływ krwi miesiączkowej z macicy na zewnątrz;
• Twoja mama, siostra lub siostra mają endometriozę, wówczas ryzyko zachorowania wzrasta 7-10 razy;
• masz niski wskaźnik masy ciała (BMI);
• pijesz alkohol;
• masz piegi i znamiona.

Endometrioza - leczenie

Istnieje wiele leków i zabiegów operacyjnych, które można zastosować. W dalszym ciągu endometrioza stanowi gorący temat wśród naukowców i lekarzy. Istnieje zatem nadzieja na skuteczne leczenie.
W przypadku endometriozy wybór sposobu leczenia zależy od szeregu czynników:

• wieku;
• rodzaju objawów;
• czy masz plany macierzyńskie;
• preferencji co do metody leczenia;
• sposobów leczenia, które stosowałaś w przeszłości.

Czy endometrioza jest uleczalna?

Na ten moment choroba ta nie jest uleczalna, ale leczenie endometriozy usuwa ból, zwiększa płodność oraz zapobiega nawrotom. Można zatem powiedzieć, że jest zaleczalna.

Endometrioza - zabieg

Jak leczyć endometriozę zabiegowo? Leczenie chirurgiczne dzieli się na zachowawcze i radykalne. Pierwsze polega na wycięciu ognisk choroby z torbielami i zrostami włącznie. Interwencja ta w rękach dobrego chirurga zmniejsza ból oraz ryzyko nawrotu, a także poprawia płodność. Najczęściej stosuje się metodę laparoskopową. Polega ona na wprowadzeniu do jamy brzusznej cienkiego przewodu ze źródłem światła i kamerą. W trakcie zabiegu wycina się zmiany bądź przygrzewa lub wypala laserem. Nie boli, ponieważ odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Jest bezpieczna, wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań oraz krótszym pobytem w szpitalu. Jak każde leczenie niesie ze sobą rzadkie powikłania np. uszkodzenie jelit, pęcherza moczowego czy moczowodów.
 
Gdy zawodzi leczenie chirurgiczne i zachowawcze oraz farmakologiczne, stosuje się leczenie radykalne. Polega ono na usunięciu macicy wraz z jajnikami, czyli wywołaniu menopauzy chirurgicznej. Skuteczność zabiegu jest wysoka, jednak 15% z kobiet w dalszym ciągu odczuwa ból. Leczenie to jest zarezerwowane jedynie dla pacjentek, które nie planują potomstwa.

Endometrioza - leczenie hormonalne

Zasadniczo metody leczenia farmakologicznego endometriozy dzieli się na te, które powodują ciążę rzekomą lub rzekomą menopauzę. Co to oznacza? Zauważono, że ogniska endometriozy zmniejszają się w ciąży lub w trakcie menopauzy. Celem przyjmowania leków jest wywołanie jednego z tych stanów.
 
Leki hormonalne to:

1. Tabletki antykoncepcyjne zawierające estrogeny i progestageny (o nich przeczytasz poniżej);
2. Progestageny powodują ciążę rzekomą, zatrzymując zmianę błony śluzowej macicy w przebiegu cyklu miesięcznego. Wśród działań niepożądanych Pacjentki zgłaszają: przyrost masy ciała, obrzęki, trądzik, zmniejszenie libido, zwiększenie apetytu i wzdęcia;
3. Analogi hormonu uwalniającego gonadotropiny (GnRH) wstrzymują całkowicie cykl miesięczny. Tym samym powodują czasową i odwracalną menopauzę. Stosuje się je przez 3-6 miesięcy. Wśród działań niepożądanych wymienia się: uderzenia gorąca, suchość pochwy, bóle głowy, zmniejszenie libido oraz utratę gęstości kości;
4. Danazol jest najdłużej stosowanym lekiem na endometriozę. To sztucznie uzyskany hormon, który hamuje przebudowę błony śluzowej macicy. Jak? Z jednej strony zmniejsza wyrzut FSH i LH, z drugiej zwiększa uwalnianie testosteronu, męskiego hormonu płciowego. To wywołuje stan rzekomej menopauzy oraz cofanie się ognisk endometriozy. Lek należy stosować przez 6-9 miesięcy. Pacjentki stosujące danazol skarżą się na przyrost masy ciała, skurcze mięśni, uderzenia gorąca, zmniejszenie wielkości sutków, trądzik, bóle głowy oraz obniżone libido. Szorstkość bądź obniżenie barwy głosu mogą być nieodwracalne.

 
Okazuje się, że wszystkie wymienione leki mają podobną skuteczność. Zmniejszają dolegliwości bólowe związane z endometriozą. Leczenie farmakologiczne wydłuża także czas utrzymywania się poprawy.

Jakie tabletki antykoncepcyjne przy endometriozie?

Często pada pytanie: jakie tabletki antykoncepcyjne stosuje się przy endometriozie? Tabletki antykoncepcyjne to metoda leczenia zalecana od wielu lat w bolesnych miesiączkach. Znalazły też zastosowanie w leczeniu endometriozy, stanowią złoty standard. Pacjentki przyjmują je ciągle albo cyklicznie. Zalety tabletek antykoncepcyjnych? Skutecznie zwalczają ból, nie zwiększają ryzyka osteoporozy i mogą być stosowane przez długi czas.

Podsumowanie

Endometriozę rozpoznaje się nawet u 180 milionów kobiet. Istnieje szereg metod leczenia tej choroby. Wbrew niektórym opiniom ciąża nie leczy endometriozy. Tak, może czasowo zahamować rozwój ognisk choroby. Z drugiej strony niesie ryzyko poważnych komplikacji - krwawienia do otrzewnej u kobiet z endometriozą, które są w ciąży.

Zobacz także:

• Profilaktyka w ginekologii - dlaczego jest tak istotna
• Dysfunkcja dna miednicy - objawy i leczenie

Celem treści zamieszczonych na www.drherbich.eu jest edukacja czytelniczek, która w zamierzeniu ma ułatwić im rozmowę z lekarzem. Zawarte w serwisie internetowym informacje nigdy nie mogą jednak zastąpić konsultacji lekarskiej. Nigdy też nie należy korzystać z zamieszczonych wskazówek bez zasięgnięcia porady lekarza. Właściciel strony www.drherbich.eu nie ponosi odpowiedzialności za żadne działania podjęte na podstawie zawartych na niej treści.